Bình Dương sự thay đổi biến đổi- con người và văn hóa

Trần Như Hải
25/07/2012

Là một tỉnh nằm ở miền Đông Nam bộ, xưa - nơi đây vốn là vùng “rừng cây rậm rạp, trâu rừng hàng đàn, khỉ vượn kêu, hú vang trời”. Những con sông Đồng Nai, Sài Gòn, Thị Tính... cùng những thềm phù sa màu mỡ của nó đã quyến rũ nhiều lớp người cổ đến đây tụ cư, lập nghiệp và dựng lên các nền văn minh cổ xưa nổi tiếng. Nhiều thế kỷ trôi qua, nhiều chu kỳ biển tiến, biển thoái cùng các cuộc chiến tranh tàn khốc giữa các quốc gia cổ đã chôn vùi nhiều nền văn minh ở Bình Dương xưa xuống lòng đất.

Đến cuối thế kỷ XVl, đầu thế kỷ XVll, khi cư dân xiêu tán người Việt, người Hoa đến vùng đất này cùng cư dân bản địa khai đất, mở làng. Vốn là dân “tứ chiếng” với tính tình ngang tàng, bộc trực, thích sống tự do, mạo hiểm, họ tròn thì thật tròn, vuông thì thật vuông, lời nói, hành động dứt khoát như đinh đóng cột, như rựa chém đá, không lắt léo, thiệt hơn. Khi đau khổ thất thế, họ không mềm nhũn, rền rỉ, tuyệt vọng, mà can đảm chịu đựng và quật khởi đến cùng. Đó chính là cốt cách của người Bình Dương - cốt cách của người dân lưu tán nghèo khổ đã dám vượt biển, trèo non vào vùng đất Đồng Nai - Cửu Long, chiến đấu với rừng rậm, cọp beo để khai mở cương vực Phương Nam - Bình Dương - Nam bộ. Ở vùng đất mới - nơi có núi Châu Thới, bến Bạch Đằng... họ đã cùng nhau đoàn kết dựng lên nhà cổ Trần Công Vàng, nhà cổ Đốc phủ Đẩu... làng sơn mài Tương Bình Hiệp, làng điêu khắc gỗ Phú Thọ, làng gốm Phú Cường, vườn cây trái Lái Thiêu, hồ Dầu Tiếng, đình Tân An, Long Hưng tự, chùa Hội Khánh, chùa Bà...

Rồi người dân Bình Dương trải qua 114 năm quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh! Bom, đạn, xiềng xích, máy chém... và sự man rợ của quân thù không thể khuất phục được nhân dân Bình Dương vốn “chỉ quen việc cuốc, việc cày”. Suối Đĩa, An Sơn, Thuận An Hòa, Đất Cuốc, Long Nguyên, Chiến khu Đ, Địa đạo Tây Nam Bến Cát... lần lượt ra đời và trở thành những căn cứ địa quân sự quan trọng trên bản đồ quân sự cả nước. Từ đó, người dân Bình Dương với gậy tầm vông, giáo mác, vũ khí tự tạo đã làm nên chiến thắng Đường Long, Bến Cát, Dầu Tiếng, Phước Thành, Bàu Bàng, Bông Trang - Nhà Đỏ... rồi góp phần quan trọng làm nên đại thắng lịch sử mùa xuân năm 1975.

Vết thương chiến tranh còn rỉ máu, người dân Bình Dương lao ngay vào khắc phục hậu quả chiến tranh, xây dựng cuộc sống mới. Bằng sự cần mẫn, thông minh và nghị lực đến “phi thường”, cộng đồng cư dân Bình Dương đã năng động vượt qua muôn vàn khó khăn, từng bước biến mảnh đất Bình Dương thành một điểm sáng trong tứ giác kinh tế trọng điểm phía nam Tổ quốc.

Suốt chiều dài lịch sử từ ngày khai mở làng ấp đến nay, truyền thống, tập tục, văn hóa, tín ngưỡng, tôn giáo... của cộng đồng cư dân Bình Dương hình thành, lắng đọng, kết tinh rồi thăng hoa ở vùng đất mới như những thành tố không thể thiếu trong thiết chế xã hội Bình Dương - những thành tố góp phần tạo nên cốt cách, văn hóa, truyền thống của người Bình Dương xưa, nay và mãi mãi.

Lịch sử, văn hóa của vùng đất Bình Dương, cốt cách, truyền thống của con người Bình Dương vô cùng đa dạng, sinh động hơn hẳn những gì chúng ta đã biết và đã viết. Càng đi sâu tìm hiểu, lịch sử lại đòi hỏi chúng ta phải có những công trình nghiên cứu ngang tầm với quy mô, tầm vóc về mảnh đất và con người Bình Dương. Để người Bình Dương có thể tự khẳng định mình, có quyền tự hào với truyền thống của các thế hệ cha anh, làm hành trang cho thế hệ trẻ trong công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc, đồng thời giới thiệu, thông tin cho đông đảo nhân dân trong nước, thế giới tìm hiểu về đất nước, con người Bình Dương xưa, nay và những vận hội mới trong tương lai.

Dù đã có nhiều công trình nghiên cứu khoa học và biên soạn sách về mảnh đất con người Bình Dương trong suốt ba trăm năm qua, tuy nhiên cáccông trình trên mới chỉ để phục vụ mục đích tra cứu, nghiên cứu chuyên sâu hoặc một số khía cạnh nhỏ lẻ trong nhiều vấn đề rộng lớn. Thật sự chúng ta vẫn chưa có một cuốn sách vừa phản ánh đầy đủ các bình diện khoa học, vừa là sách gối đầu giường, vừa là cuốn sách bỏ túi cho người dân Bình Dương, người dân Việt Nam, người dân các nước trên thế giới - những người đã, đang và sẽ có ước muốn tìm hiểu về đất nước, con người, lịch sử, văn hóa Bình Dương xưa, nay và tương lai trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết khi Bình Dương - Việt Nam đang trên con đường hội nhập khu vực và toàn cầu.

Trần Như Hải

Các tin khác

Đất, Người Bình Dương

Bình Dương sự thay đổi biến đổi- con người và văn hóa