Những đặc điểm nổi bật của lịch sử tỉnh Bình Dương giai đoạn từ 1975-2010

• TS. Huỳnh Ngọc Đáng
• 26/07/2012

Từ sau ngày 30-4-1975, lịch sử tỉnh Bình Dương bước sang thời kỳ mới: thời kỳ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, cùng cả nước và vì cả nước ra sức ổn định và phát triển cuộc sống, hưởng ứng và thực hiện thắng lợi công cuộc đổi mới, từng bước đạt được những thành tựu quan trọng trong tiến trình công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước.

Lịch sử tỉnh Bình Dương từ năm 1975 đến 2010 có những đặc điểm đáng lưu ý:

1. Luôn gắn với đặc điểm và tình hình chung của cả nước; luôn cùng cả nước, vì cả nước

Cùng với cả nước, bước ra từ cuộc chiến tranh, từ đổ nát hoang tàn, Đảng bộ đã tập hợp và lãnh đạo nhân dân vượt qua nhiều khó khăn để ổn định cuộc sống các mặt, phát huy các thế mạnh của địa phương về ngành nghề tiểu thủ công nghiệp, nông - lâm nghiệp để dần dần khôi phục sản xuất... Cuộc sống mới yên vui dù còn nhiều khó khăn nhưng đã dần dần hình thành trong niềm vui đất nước hòa bình, thống nhất. Tuy nhiên, lịch sử cả nước do nhiều nguyên nhân đã bước vào thời kỳ đầy khó khăn, cả đối nội và đối ngoại, với nhiều biến cố quan trọng. Tư duy chủ quan duy ý chí và cơ chế kinh tế tập trung quan liêu bao cấp đã triệt tiêu nghiêm trọng lực lượng sản xuất cả nước. Nhân dân được hưởng niềm vui hòa bình chưa bao lâu thì bóng ma chiến tranh đã ập tới. Cuộc chiến tranh biên giới ở cả hai đầu của Tổ quốc rồi sau đó là cuộc chiến tranh phá hoại nhiều mặt của nhiều kẻ thù từ nhiều hướng càng làm cho đất nước thêm nhiều khó khăn, phức tạp. Những diến biến ở tỉnh Sông Bé - Bình Dương trong giai đoạn này cho thấy, với các chiến dịch cải tạo công thương nghiệp, cải tạo và hợp tác hóa nông nghiệp... nền kinh tế của địa phương vốn mới vừa khôi phục sau chiến tranh đã nhanh chóng rơi vào kiệt quệ. Đó là những hạn chế, khó khăn chung của cả nước mà Sông Bé - Bình Dương đã cùng chia sẻ. Dù đã gặp nhiều khó khăn nhưng tỉnh vẫn phải dốc hết sức người, sức của bảo vệ an toàn tuyến biên giới dài hơn 200km của địa phương. Sông Bé - Bình Dương trong giai đoạn khó khăn này của đất nước đã luôn gắn với cả nước, vì cả nước.

Đường lối đổi mới của Đảng ra đời, cả nước vươn mình bước vào thời kỳ mới. Vượt qua mọi rào cản, ViệtNam đã bình thường hóa quan hệ với các cựu thù và trở thành bạn của các nước, tạo ra một thế và lực mới của đất nước. Bình Dương đã nhanh chóng phát huy mọi tiềm lực của mình để trở thành một trong những người đi đầu trong phát triển các thành phần kinh tế, đặc biệt là đã tạo ra những bước đột phá quan trọng trong kêu gọi, thu hút đầu tư, nhất là đầu tư nước ngoài. Bình Dương đã gắn với cả nước, cùng cả nước thực hiện thắng lợi sự nghiệp đổi mới ở địa phương.

Luôn gắn với đặc điểm, tình hình chung của cả nước, cả lúc khó khăn và khi thuận lợi, luôn cùng cả nước, vì cả nước trong xuyên suốt chiều dài lịch sử của mình là đặc điểm nổi bật của lịch sử Bình Dương từ 1975-2010.

2. Những đặc điểm và lợi thế riêng của Bình Dương được phát huy mạnh mẽ

Bình Dương không có biển, cảng biển, sân bay, càng không có lực lượng khoa học kỹ thuật và lượng tư bản dồi dào trong xã hội. Nhưng Bình Dương có vị trí địa lý ở cạnh TP.HCM, nơi có phong phú các điều kiện này. Do vậy, đặc điểm đó đã được Bình Dương phát huy triệt để. Trước đây, Bình Dương chỉ là nơi để TP.HCM đặt các cơ sở phụ trợ như nghĩa trang, trại giam, khu sản xuất tăng gia, trường cải tạo... Sau đó, tình hình đã hoàn toàn thay đổi. Ban đầu, hàng loạt nhà máy, xí nghiệp từ thành phố chật chội đã chuyển về Bình Dương. Tiếp theo là bước đổ bộ của hàng ngàn dự án đầu tư cả trong nước và ngoài nước, có vốn đầu tư cao, có lực lượng khoa học kỹ thuật và công nghệ tiên tiến, từ thành phố hoặc đã đến thành phố nhưng sau cùng đã chọn Bình Dương làm nơi đầu tư, tạo thành bức tranh sống động về công nghiệp hóa và kinh tế trang trại ở Bình Dương. Trên các lĩnh vực văn hóa, y tế, giáo dục... Bình Dương đều đã tận dụng ưu thế vị trí sát cạnh TP.HCM để tạo thế phát triển cho địa phương. Cả ngoại giao đoàn của các nước ở thành phố cũng đã được tỉnh khéo léo vận động để góp phần quan trọng trong việc quảng bá và xúc tiến thương mại, đầu tư cho Bình Dương.

Những đặc điểm khác của Bình Dương cũng đã được Đảng bộ huy động phục vụ cho công cuộc phát triển. Đất đai rộng, độ chịu lực của đất cao, đất không thích hợp cho trồng lúa đã được quy hoạch để phát triển tối đa cho công nghiệp và kinh tế trang trại. Nguồn nhân lực trẻ, có văn hóa, chịu khó, hiếu học và cần cù lao động, nhất là lực lượng thợ thủ công tài hoa của tỉnh đã được bồi dưỡng và sử dụng tốt cho công nghiệp hóa... Nhìn chung, những đặc điểm và ưu thế riêng của vùng đất và con người Bình Dương đã được phát huy mạnh mẽ trong suốt tiến trình lịch sử xây dựng và phát triển địa phương.

3. Tiếp tục là vùng đất của hội tụ và giao lưu

Trong 2 cuộc kháng chiến, Bình Dương là vùng đất của hội tụ và giao lưu, nổi tiếng với câu hát “Mã Đà Sông Bé anh hùng tụ” và các giá trị văn hóa hình thành từ quá trình giao lưu trong và ngoài nước. Trong xây dựng hòa bình hơn 30 năm qua, đặc điểm đó lại tiếp tục nổi lên như một phẩm chất của Bình Dương hiện đại. Quá trình xây dựng và phát triển Bình Dương công nghiệp hiện đại là sự tiếp tục hội tụ các nguồn lực từ mọi hướng, cả trong nước và các vùng lãnh thổ trên thế giới. Trước hết, đó là vốn đầu tư, cả trong, ngoài nước và công nghệ, kỹ thuật đến từ các vùng lãnh thổ của thế giới, cả Tây Âu và Đông Á. Kế đó là nguồn nhân lực có kỹ thuật và tay nghề cao đến từ mọi miền của đất nước cùng với đội ngũ chuyên gia nước ngoài, càng ngày càng đông, đã đến làm việc và sinh sống ở Bình Dương.

Đặc điểm hội tụ và giao lưu trong thời hiện đại của Bình Dương gắn liền với diễn tiến nhanh chóng hội nhập và hợp tác kinh tế với các trung tâm kinh tế lớn của trong nước và nước ngoài. Tỉnh đã tiếp xúc với hàng trăm các đoàn nước ngoài đến tìm hiểu, khảo sát đầu tư; tiếp, làm việc với nhiều vị khách danh tiếng quốc tế, trong đó có nhiều nguyên thủ quốc gia đến thăm, trao đổi và góp ý cho Bình Dương. Tỉnh cũng đã lần lượt ký kết các hiệp định hợp tác với các tỉnh, thành phố lớn của một số quốc gia. Bình Dương đã gửi hàng ngàn đoàn cán bộ đi công tác, khảo sát, học tập và xúc tiến đầu tư ở nước ngoài. Số lượng hơn 2.000 doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài với số vốn hơn 13 tỷ USD và hơn 9.000 doanh nghiệp trong nước có tổng vốn hơn 60.000 tỷ đồng của tỉnh Bình Dương là kết quả của quá trình hội tụ và giao lưu đó.

Nhân tố quan trọng nhất của phẩm chất hội tụ và giao lưu trong thời kỳ hiện đại của Bình Dương chính là thái độ chân thành, cởi mở, thân thiện và không hề kỳ thị của Đảng bộ và nhân dân Bình Dương đối với mọi tổ chức, cá nhân, mọi con người thật tâm muốn đến đây, cùng sống, lao động, làm giàu và cống hiến cho địa phương, bất kể nguồn gốc xuất thân, thành phần giai cấp, dân tộc.

4. Lịch sử của những cố gắng đi đầu

Lịch sử Bình Dương từ sau đại thắng mùa xuân năm 1975 là lịch sử của quá trình Đảng bộ và nhân dân nỗ lực vươn lên, năng động sáng tạo trong xây dựng và phát triển địa phương. Đó là quá trình lịch sử của những cố gắng đi đầu.

Trong khi cả nước còn loay hoay với mô hình khu chế xuất rối rắm về quy chế và chính sách thì Bình Dương đã đi đầu trong mô hình phát triển khu công nghiệp. Khi cả nước theo Bình Dương phát triển các khu công nghiệp nhưng chủ yếu bằng vốn Nhà nước thì Bình Dương đã mạnh dạn cho ra đời những khu công nghiệp vốn liên doanh giữa Nhà nước và tư nhân, sau đó là các khu công nghiệp hoàn toàn do tư tư nhân đầu tư. Khu công nghiệp Việt Nam - Singapore là hình mẫu đầu tiên của cả nước về một khu công nghiệp kiểu mẫu hợp tác giữa 2 nước. Sau dự án sân golf Songbe là dự án đầu tiên của cả nước về loại hình này, các địa phương khác lần lượt ra đời các sân golf khác. Trong khi cả nước cứ trông chờ ỷ lại vào nguồn vốn từ Nhà nước để phát triển hạ tầng giao thông thì Bình Dương là tỉnh đầu tiên đề nghị Trung ương cho phép tự lo vốn để cải tạo nâng cấp quốc lộ 13, biến con đường này thành đại lộ Bình Dương, trục chính tạo lực và thu hút đầu tư của toàn tỉnh, cú đột quá quan trọng về tạo đà phát triển công nghiệp và đô thị của Bình Dương. Ngay từ đầu những năm 1990, Bình Dương đã đề ra khẩu hiệu trải chiếu hoa mời gọi đầu tư và trải thảm hoa chào đón trí thức. Cũng ngay trong thời điểm này, từ Đại hội V của Đảng bộ tỉnh (1991-1995), Bình Dương đã làm thí điểm bí thư kiêm chủ tịch, trước hết là ở cấp cơ sở và thực hiện một cửa một dấu trong thủ tục đầu tư... Còn khá nhiều những mẫu hình khác thể hiện sự cố gắng đi đầu đầy năng động sáng tạo của Bình Dương trên các lĩnh vực phát triển kinh tế - xã hội. Lịch sử Bình Dương 1975-2010 là lịch sử của quá trình luôn cùng cả nước và vì cả nước, cố gắng đi đầu.

5. Chia tách tái lập tỉnh là chủ trương và quyết định hợp lý, có giá trị và ý nghĩa lịch sử

Tỉnh Sông Bé có diện tích quá rộng với nhiều vùng có đặc trưng kinh tế - xã hội rất khác nhau, trong đó, các vùng dân tộc, biên giới cần được Nhà nước quan tâm đầu tư bằng những chính sách ưu đãi đặc biệt. Trong 20 năm tồn tại của tỉnh Sông Bé, những chính sách ưu đãi đặc biệt đó chưa có điều kiện để phát huy tác dụng. Trong khi đó, những vùng có tiềm năng phát triển công nghiệp, đô thị ở phía nam của tỉnh lại không thể tập trung đầu tư để tạo sự phát triển đột phá như những đầu tàu phát triển vì phải đầu tư dàn trải cho nhiều vùng của tỉnh. Hệ quả là trong 20 năm tồn tại, tỉnh Sông Bé không thể tạo được những chuyển biến đáng kể trong phát triển dù Đảng bộ và nhân dân đã có rất nhiều cố gắng.

 Quyết định chia tách tái lập tỉnh chẳng những giúp tỉnh Bình Dương tập trung toàn lực, đột phá vươn lên thành một trong những địa phương phát triển năng động ở phía nam mà còn giúp cho các địa bàn dân tộc, biên giới của tỉnh Bình Phước được đầu tư thích đáng, phát triển vượt bậc trong những năm sau.

Bình Dương khó có thể nhanh chóng phát triển công nghiệp và đô thị hiện đại nếu không có quyết định lịch sử đó. Đảng bộ Bình Dương đã rất sớm nhìn ra và triệt để phát huy những lợi thế của địa phương, sau tái lập tỉnh. Từ đó mở ra một chặng đường phát triển mới để tạo nên một Bình Dương công nghiệp hóa và hiện đại hóa. Rõ ràng việc chia tách, tái lập tỉnh Bình Dương là một chủ trương và quyết định hợp lý, có giá trị và ý nghĩa lịch sử quan trọng trong lịch sử Đảng bộ Bình Dương 1975-2010.

6. Sự cộng lực và kế thừa của 5 thế hệ người Bình Dương

Lịch sử Bình Dương từ 1975-2010 là lịch sử của sự cộng lực và kế thừa của 5 thế hệ người Bình Dương. Thế hệ thứ nhất, những người đã trải qua cuộc kháng chiến chống Pháp, cùng với 2 thế hệ của nửa đầu và nửa sau của cuộc kháng chiến chống Mỹ đã vượt qua những khó khăn sau chiến tranh, khắc phục hậu quả của tư duy chủ quan duy ý chí và nền kinh tế tập trung quan liêu, bao cấp, từng bước thực hiện thắng lợi sự nghiệp đổi mới. Vai trò lịch sử của 3 thế hệ này vô cùng quan trọng vì họ đã xây dựng, bồi dưỡng được 2 thế hệ người Bình Dương sau chiến tranh: một thế hệ trưởng thành ngay chính trong thời kỳ bao cấp và một thế hệ trưởng thành trong thời kỳ đổi mới. Cả 5 thế hệ này không chỉ là những người Bình Dương tại chỗ mà có sự hội tụ tinh anh cả nước về Bình Dương. Đến nhiệm kỳ V của Đảng bộ tỉnh, thế hệ thứ nhất đã hoàn thành vai trò lịch sử của mình. Thế hệ thứ hai và thứ 3 bắt đầu bàn giao trách nhiệm lịch sử cho 2 thế hệ sau, từ nhiệm kỳ VIII. 2 thế hệ thứ 4 và thứ 5 đã bắt đầu đảm đương nhiệm vụ lịch sử của mình ngay từ nhiệm kỳ VI, VII. Sự cộng lực và kế thừa của 5 thế hệ này đã tạo thành nguồn lực quan trọng, quyết định mọi thành công và thắng lợi trong dòng chảy của lịch sử Bình Dương từ 1975-2010. Họ đã chung tay, đoàn kết tạo ra, bước đầu là “hiện tượng Bình Dương”, sau đó đã định hình và phát triển vững chắc thành “thương hiệu Bình Dương”.

Lịch sử tỉnh Bình Dương từ 1975-2010 là lịch sử của một địa phương luôn đoàn kết, trí tuệ, năng động, đã bước đầu thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa, đưa Bình Dương từ một địa phương nghèo khó trở thành một trong những thương hiệu hàng đầu của cả nước về phát triển kinh tế, đang nỗ lực để nhanh chóng phát triển thành một thành phố giàu đẹp văn minh, hiện đại trong tương lai không xa.

TS. Huỳnh Ngọc Đáng