Chữ Hán trong 2 ngôi đình xã Tân Định, huyện Bến Cát

HẠ TRÚC
16/08/2012

Trong đợt công tác lần này, chúng tôi có dịp tham quan tất cả các cơ sở tín ngưỡng trên địa bàn toàn tỉnh, từ đó chụp, ghi lại được hầu hết những liễn đối bằng chữ Hán trong các cơ sở thờ tự trên. Thông qua tập san của Hội Khoa học lịch sử tỉnh nhà, chúng tôi xin giới thiệu đến bạn đọc một vài ngôi đình, một vài địa phương mà những liễn đối chữ Hán khá phong phú. Trước hết xin giới thiệu chữ Hán trong hai ngôi đình của xã Tân Định, huyện Bến Cát. Vì khả năng có hạn và chưa có thời gian nên chúng tôi mới chỉ làm được công việc ghi lại tự dạng, phiên âm chữ viết chứ chưa dịch được, mong bạn đọc, các nhà nghiên cứu, các bậc túc nho châm chước và góp thêm ý kiến, nhất là phần dịch nghĩa để chúng tôi có dịp học hỏi thêm. Mọi liên hệ xin được gửi qua địa chỉ mail ghi ở dưới. Trân trọng.

Đình thần ấp 3

Tọa lạc tại ấp 3, xã Tân Định, huyện Bến Cát, đình thần ấp 3 có một lịch sử thăng trầm mà bi tráng. Được xây dựng từ năm 1852, đình nằm trên một gò cao mà các nhà phong thủy định rằng đó là thân rồng, mặt hướng ra sông, nơi thuyền bè qua lại tấp nập. Trải qua thời kỳ kháng Pháp, đình bị sập hoàn toàn, nhân dân trong vùng mỗi người nhặt từng hòn đất, viên đá, người công quả vật tư, người góp công sức dựng đình trên nền đất cũ. Tới thời kỳ chống Mỹ, đình là nơi nuôi giấu cán bộ nằm vùng và là nơi chứng kiến sự thành lập Chi bộ Đảng đầu tiên của xã Tân Định và cũng chính vì vậy đình và khu vực xung quanh là nơi hứng từng đợt bom, pháo mà Mĩ, Ngụy giáng xuống. Một lần nữa đình lại bị đánh sập hoàn toàn. Đình tuy sập nhưng lòng người vẫn hướng về, ông Đồng Văn Cống ôm sắc phong, bài vị Thần cùng bài vị của Tả ban, Hữu ban chạy giặc. Ông bỏ tất cả vào vỏ ống đạn, chạy giặc tới đâu, ông ôm ống theo tới đó, khi chạy qua mé bên Đông đường, ông gửi thờ tạm tại miếu Bưng Đĩa, hàng năm vẫn tổ chức cúng theo lệ. Đến năm 2009, nhân dân trong vùng cùng nhau đậu tiền và được sự hỗ trợ của các nhà hảo tâm, đình được xây lại trên nền mới, xây lưng lại nền đình cũ, mặt đình hướng ra phía Quốc lộ 13, hướng Đông Bắc. Sắc phong, bài vị được đặt lại trên bàn Thần, nhưng tại miếu Bưng Đĩa, hàng năm vẫn tổ chức cúng lệ để tưởng nhớ công ơn Thần đã bảo vệ, che chở cho nhân dân trong ấp được bình an, khang thái. Miếu Bưng Đĩa trở thành một trong những miếu hiếm hoi không thờ Bà theo điển lệ mà thờ thần Thành Hoàng.

Tuy được xây dựng mới nhưng khi xây dựng đình, Ban Quý tế đã cho ghi, đắp lại tất cả những hoành phi, câu đối bằng chữ Hán ở đình cũ và có giá trị nhất đó là bản sắc phong mà Vua Tự Đức đã phong cho Thần Thành Hoàng năm 1853, là bản sắc phong gốc, được bảo quản rất tốt. Dù trải qua hơn thế kỷ rưỡi nhưng vẫn còn y nguyên, không bị rách nát, mối mọt. Sắc phong có nội dung như sau:

敕求定城皇之神原贈保安正直佑善之神護國庇民稔著靈應肆今丕膺耿命緬念神庥可加贈保安正直佑善敦凝之神仍準平安縣求定村依舊奉事神其相佑保我黎民欽哉.

嗣德五年拾壹月弍拾玖日

Sắc Cầu Định Thành Hoàng chi thần nguyên tặng Bảo An Chính Trực Hữu Thiện chi Thần hộ quốc tý dân nẫm trứ linh ứng tứ kim phi ưng cảnh mệnh miễn niệm thần hưu khả gia tặng Bảo An Chính Trực Hữu Thiện Đôn Ngưng chi Thần nhưng chuẩn Bình An huyện Cầu Định thôn y cựu phụng sự thần kỳ tương hữu bảo ngã lê dân. Khâm tai.

Tự Đức ngũ niên thập nhất nguyệt nhị thập cửu nhật.

- Câu đối bàn Thần:

Chữ Hán: 聖德弘開人民霑化育

神恩普照萬物配同春

Phiên âm: Thánh đức hoằng khai nhân dân triêm hoá dục

Thần ân phổ chiếu vạn vật phối đồng xuân

Chữ Hán: 恭奉神恩長萬歲

敬祈聖德壽千春

Phiên âm: Cung phụng thần ân trường vạn tuế

Kính kỳ thánh đức thọ thiên xuân

- Tả ban - 左班

Chữ Hán: 權當排布顯班儀

掌理文書宜佐輔

Phiên âm: Quyền đương bài bố hiển ban nghi

Chưởng lý văn thư nghi tá phụ

- Hữu ban - 右班

Chữ Hán: 文官．．筆安天下

武將提刀定太平

Phiên âm: Văn quan … bút an thiên hạ

Võ tướng đề đao định thái bình

- Tiên Sư - 先師

Chữ Hán: 先道修齊成敬在

師傳達立守常存

Phiên âm: Tiên đạo tu tề thành kính tại

Sư truyền đạt lập thủ thường tồn

- Tiền hiền - 前賢

Chữ Hán: 前墾同圖定村鄉

賢開地宅成邑里

Phiên âm: Tiền khẩn đồng đồ định thôn hương

Hiền khai địa trạch thành ấp lý

- Hậu hiền - 後賢

Chữ Hán: 後承先創造業成

輩列名垂千年繼

Phiên âm: Hậu thừa tiên sáng tạo nghiệp thành

Bối liệt danh thuỳ thiên niên kế

- Thổ Công - 土公

Chữ Hán: 土旺千年人富貴

公成正直萬民安

Phiên âm: Thổ vượng thiên niên nhân phú quý

Công thành chính trực vạn dân an

- Câu đối cột cái

Chữ Hán: 新立鄉村安百姓

定廻鄰邑壽千秋

Phiên âm: Tân lập hương thôn an bách tính

Định hồi lân ấp thọ thiên thu

Có một điểm đặc biệt khác là trong quá trình xây dựng lại đình, những câu đối ở đình cũ được viết, đắp lại ở đình mới, nhưng do người trông coi đình cũng như người đắp chữ không biết chữ Hán nên câu đối ngoài cột cái tất cả các chữ Hán đều bị viết ngược.

Đình thần Định Phước

Về chữ Hán trong đình, do cùng một vùng địa bàn nên những câu đối trong đình có khá nhiều câu giống với đình thần ấp 3 nhưng số lượng câu đối có nhiều hơn.

Câu đối bàn Thần giống với câu đối bàn Thần ở đình thần ấp 3 (xin coi bên trên)

Câu đối Tả ban giống với câu đối Tả ban ở đình thần ấp 3 (xin coi bên trên)

Câu đối Hậu hiền giống với câu đối Hậu hiền ở đình thần ấp 3 (xin coi bên trên)

Câu đối Thổ công giống với câu đối Thổ công ở đình thần ấp 3 (xin coi bên trên)

- Hoành phi: 澤世流

trạch thế lưu

- Hữu ban - 右班

Chữ Hán: 千古絲綸分國泰

萬年禮樂屬民成

Phiên âm: Thiên cổ ty luân phân quốc thái

Vạn niên lễ lạc thuộc dân thành

- 2 cặp câu đối chánh điện