Gần đây trên talawas, loạt bài của Bùi Kha về Alexandre de Rhodes, một giáo sĩ dòng Tên, có ý kết tội nhà truyền giáo này là người mở đường cho xâm lược Pháp đã gặp phản ứng bài bác của một số độc giả sống ở nước ngoài. Trong nước, trái lại, ý kiến của Bùi Kha không đơn độc: nhiều nhà viết sử Việt miền Bắc sau 45 đều cùng một suy luận và đều có ý cho là truyền giáo và xâm lược Tây phương có mối liên quan mật thiết với nhau; đặc biệt là các nhà truyền giáo thuộc dòng Tên mà Alexandre de Rhodes là điển hình. Tôi xin lấy một thí dụ: cuốn Lịch sử Việt Nam của Giáo sư Nguyễn Phan Quang và Tiến sĩ Võ Xuân Đài, giáo trình duy nhất dùng để giảng dạy khoa Sử các trường Đại học Sư phạm nói rất rõ ràng: "... nhằm độc chiếm thị trường nước ta cho tư bản Pháp, năm 1649 A. đờ Rốt về La Mã vận động thành lập ở nước ta một giáo đoàn tách khỏi sự bảo trợ của Bồ Đào Nha. Sau đó Rốt trở về Pa-ri cho xuất bản nhiều ký sự, bản đồ giới thiệu và tuyên truyền phương án của mình. Chủ trương của Rốt được giới tư sản Pháp ủng hộ ..." [1] Để độc giả trong nước có một nhận thức khách quan hơn, tôi đã tham khảo tài liệu [2] , nhằm lược kể lại môt cách chính xác hơn về lịch sử và quá trình truyền giáo của dòng này, nhất là ở Viễn Đông (Trung Quốc, Nhật Bản và Việt Nam).
Tìm hiểu thêm một vài chi tiết về tiểu sử Hồ Nguyên Trừng, tác giả “Nam Ông mộng lục”
Cụ Trần Văn Giáp, học giả nổi tiếng, người đầu tiên làm danh mục kho sách Hán văn của viện Viễn đông Bác cổ, viết về tiểu sử Hồ Nguyên Trừng như sau:
“Hồ Nguyên Trừng, tức Lê Trừng, theo trong sách Nam Ông mộng lục và các bài tựa, Lê Trừng tự là Mạnh Nguyên, biệt hiệu Nam Ông, người Việt Nam, làm quan triều Minh đến Công bộ tả thị lang. Tên thực của Trừng là Hồ Nguyên Trừng - con cả của Hồ Quí Ly.
