ÁN SÁT SỨ NGUYỄN XUÂN ÔN VÀ VÙNG ĐẤT TAM PHAN

• NGUYỄN THÀNH TÀI
• 05/05/2024

1. Cụ Nguyễn Xuân Ôn sinh năm 1825, quê tỉnh Nghệ An, là vị quan nổi tiếng triều Nguyễn, một trong những thủ lĩnh của phong trào Cần Vương chống Pháp. Tính tình cương trực, thẳng thắng, mạnh mẽ, trọng khí tiết nên trên bước quan lộ, cụ thường gặp gian truân, gièm pha, khó khăn, ít được lòng đồng liêu cũng như triều đình Huế. Cuộc đời cụ có thể xem là những khúc tráng ca “ba trong một”: một vị quan cương trực, mạnh mẽ, thương dân; một tác giả sáng tác thơ văn nổi tiếng và một trong những thủ lĩnh quan trọng phong trào Cần Vương buổi đầu kháng Pháp. Khi đổ đạt tiến sĩ, cụ được triều đình bổ đi làm quan khắp nơi với các chức tước khác nhau. Trên bước quan lộ, cụ đã đặt chân đến vùng đất Bình Thuận - xứ Tam Phan (Phan Thiết, Phan Rí, Phan Rang) lưu lại những nhận định khó phai.

2. Theo Đại Nam thực lục, cụ Nguyễn Xuân Ôn thi đậu tiến sĩ năm Tự Đức thứ 24 (1871)1, tức khi đã gần một nửa đời người (46 tuổi). Trong kỳ thi này, cùng đổ tiến sĩ với cụ còn có cụ Tam Nguyên Yên Đổ Nguyễn Khuyến (nổi tiếng với 3 bài thơ vịnh mùa thu: thu vịnh, thu điếu, thu ẩm và nhiều bài thơ hay khác được người đời biết đến).

Xem trọn bộ tại đây

NGUYỄN THÀNH TÀI