ĐẠI NAM NHẤT THỐNG CHÍ - TẬP 1
- 30/08/2023
ĐẠI NAM NHẤT THỐNG CHÍ
QUYỂN I
KINH SƯ
Kinh sư là nơi miền núi, miền biển đều họp về, đứng giữa miền Nam miền Bắc, đất đai cao ráo, non sông phẳng lặng. Đường thủy thì có cửa Thuận An, cửa Tư Hiền sâu hiểm; đường bộ thì có Hoành Sơn, ải Hải Vân chặn ngăn; sông lớn giăng phía trước, núi cao giữ phía sau, rồng cuốn hổ ngồi, hình thế vững chãi, ấy là do trời đất xếp đặt, thật là thượng đồ của nhà vua. Xem sự ghi chép trong các sách, thì thấy: từ đời Đường Nghiêu đến đời Thành Chu, đây là đất Việt Thường thị, đời Hán là quận Nhật Nam; từ An Nam dựng nước đến đời Trần là lộ Thuận Hoá, đời Lê là Thuận Hoá thừa tuyên.
Xét: hai xứ Thuận Quảng, đời Hán là huyện Tượng Lâm, đời Tấn, Đường là nước Lâm Ấp, đời Tống là nước Chiêm Thành. Đường thư, Địa lý chí chép: giáp Châu Hoành Sơn quận có 5 huyện là đất Thuận Hoá bây giờ. Đời Lý Thánh Tông, năm Thiên huống Bảo Tượng thứ 2 (1069), vua đi đánh Chiêm Thành, bắt chúa Chiêm Thành là Chế Củ đem về, Chế Củ xin dâng ba châu Địa Lý, Ma Linh và Bố Chính để chuộc tội, vua y cho và tha cho Chế Củ về nước. Nhân năm Thái Ninh thứ 4 (1075) đời Nhân Tông đổi châu Địa Lý làm châu Lâm Bình, châu Ma Linh làm châu Minh Linh, chiêu tập nhân dân đến ở, do đấy, từ Đèo Ngang trở vào Nam mới thuộc vào bản đồ nước ta.
Năm Long Phù thứ 3 (1103), chúa Chiêm Thành là Chế Ma Na lấn cướp lấy lại ba châu; năm thứ 4 vua sai Lý Thường Kiệt đi đánh, Chế Ma Na lại nộp trả ba châu này. Thần Tông năm Thiên Thuận thứ 5, Chiêm Thành cùng Chân Lạp liên kết với nhau đem quân cướp Nghệ An. Đời Trần Anh Tông năm Hưng Long thứ 14 (1306), chúa Chiêm Thành là Chế. Mân sai sứ sang cầu hôn, vua gả Huyền Trân công chúa cho, Chế Mân dâng đất hai châu Ô, Lý làm lễ cưới; năm thứ 15, đổi hai châu Ô, Lý làm hai châu Thuận, Hoá. Năm thứ 20 (1312), vua thân đi đánh Chiêm Thành, đến trại Câu Chiêm, dụ chúa là Chế Chí ra hàng. Năm thứ 21, Chiêm Thành bị người La Hộc lấn cướp, Anh Tông sai Đỗ Thiên Thử làm Kinh lược sứ Nghệ An, Lâm Bình....
Xem trọn bộ tại đây
